Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXIV, Kraków 2021

Tomasz J. Kotliński

dr, Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Jarosławiu

ORCID: 0000-0003-0953-3252

Pochówek w Galicji. Wybrane zagadnienia administracyjno-prawne. Część II

s. 87-98

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-24-005

Streszczenie

Druga połowa XVIII w. to okres odchodzenia w wielu państwach europejskich od dotychczasowych zasad pochówku, opartych na grzebaniu zwłok w kościołach i na cmentarzach zlokalizowanych w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Dokonywane zmiany motywowane były przede wszystkim względami zdrowotnymi, ale również ograniczonymi możliwościami pochówków w obrębie samych miast. W przypadku Austrii decyzja o przeniesieniu cmentarzy poza obręb miejscowości podjęta została przez cesarza Józefa II końcem 1783 r. Jej konsekwencją było niemal powszechne zakładanie na terenie państwa, w tym także w Galicji, nowych cmentarzy, z których część funkcjonuje do dziś. Jednocześnie w Austrii z biegiem kolejnych lat wydawano szereg aktów prawnych, które szczegółowo regulowały kwestie związane z organizacją cmentarzy i pogrzebów. W drugiej części opracowania przedstawiono wybrane zagadnienia prawne w zakresie administracji cmentarzami, m.in. dotyczące opłat oraz infrastruktury cmentarnej. Jako przykład posłużyły rozwiązania prawne przyjęte w drugiej połowie XIX w. przez miasto Kraków dla zarządu Cmentarza Rakowickiego.

Słowa kluczowe: cmentarze, groby, prawo cmentarne, administracja, Galicja

Summary

Burial in Galicia. Selected administrative-legal issues. Part II

The second half of 18th century brought the era of change in existing burial procedures in many European countries, where corpses were buried in churches and adjacent cemeteries. The changes were implemented due to health related aspects, but also through limited burial capabilities within the town administrative borders. In Austria, the decision to move cemeteries outside the town administrative borders, was made by Emperor Franz Joseph II before the end of 1783. As a consequence, numerous new cemeteries were commonly established within the territory of the State, including Galicia, many of which exist to the present day. Concurrently with time, there were a number of legal acts issued in Austria, that precisely governed issues relating to organization of cemeteries and funerals. In the second part of the study, selected legal issues concerning administration of the cemeteries are presented, including fees and cemetery infrastructure. Legal solutions introduced by the city of Kraków regarding management of Rakowicki Cemetery in the second part of the 19th century are given as an example.

Key words: cemeteries, tombs, law, administration, Galicia

Bibliografia / Bibliography
Opracowania
Hońdo L., Dom przedpogrzebowy przy żydowskim Nowym Cmentarzu w Krakowie, Kraków [cop. 2011].
Kasparek J.R., Zbiór ustaw i rozporządzeń administracyjnych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem obowiązujących z wyciągiem orzeczeń c.k. Trybunału Administracyjnego. Podręcznik dla organów c.k. władz rządowych i władz autonomicznych, wyd. 3, t. V, Kraków 1885.
Kotliński T.J., Pochówek w Galicji. Wybrane zagadnienia administracyjno-prawne. Część I, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2020, t. XXIII, s. 229–253.
Ustawa gminna z dnia 12 sierpnia 1866: ustawy o obszarach dworskich i o reprezentacji powiatowej, ordynacja wyborcza dla gmin i powiatowa obowiązujące dla Galicji wraz z W. Ks. Krakowskiem tudzież ustawy państwowe o zasadniczych podstawach urządzenia Gmin z dodanym rejestrem abecadłowym, wyd. 2, Lwów 1867 (Ustawy Krajowe dla Królestw Galicji i Lodomerii z W. Ks. Krakowskim, n. 1).
Akty prawne
Bekanntmachung des Staatsministeriums vom 23 Jänner 1866, betreff end die Berfaffung der evangelischen Kirche Augsburgischen und Selvetischen Betenntniff es in jenen Ländern, für welche das faiserliche Patent vom 8 April 1861 und die Beordnung des Staatsministeriums vom 9 April 1861 erlassen worden ist (Reichs-Gesetz-Blatt für das Kaiserthum Österreich 1866, Nr. 15).
Cyrkularz przypisujący kto wydatki na wystawienie i utrzymywanie komór, w których ciała zmarłych aż do pogrzebu spoczywać mają, zastępować powinien (Kontynuacya Wyroków y Rozkazów Powszechnych w Galicyi i Lodomeryi Królestwach od dnia 1 stycznia aż do końca grudnia roku 1797 wypadłych, nr XXVI).
Cyrkularz względem wystawiania komory na trupy aż do ich pochowania (Kontynuacya Wyroków y Rozkazów Powszechnych w Galicyi i Lodomeryi Królestwach od dnia 1 stycznia aż do końca grudnia roku 1797 wypadłych, nr XVII).
Nagrobki familiyne stawiać wolno tylko na powszechnym cmentarzu, ale nie kaplice do nabożeństwa (Provinzial-Gesetzsammlung des Königreichs Galizien und Lodomerien für das Jahr 1833 / Zbiór Ustaw Prowincyionalnych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi z roku 1833, Lwów 1835, nr 11).
Przepisy względem stawiania nagrobków na chrześcijańskich cmentarzach we Lwowie i ustanowionych za to opłat (Provinzial-Gesetzsammlung des Königreichs Galizien und Lodomerien für das Jahr 1830 / Zbiór Ustaw Prowincyionalnych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi z roku 1830, Lwów 1832, nr 31).
Ustawa z dnia 14 października 1870 r. nadająca statut miejski królewskiemu stołecznemu miastu Lwowu (Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, 1870, nr 79).
Ustawa z dnia 30 kwietnia 1870 r. względem organizacyi publicznej służby zdrowia (Dziennik Ustaw Państwa dla Królestw i Krajów w Radzie Państwa reprezentowanych, 1870, nr 68).
Inne
Do Pana Czaputowicza, Dozorcy cmentarza miejskiego w Rakowicach (pod Krakowem), Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1886, R. VII, L. 12.
Do Pana Czaputowicza, zarządcy cmentarza, Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1886, R. VII, L. 21.
Instrukcya dla dozorcy cmentarza, Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1883, R. IV, L. 15.
Instrukcya dla grabarzy, Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1883, R. IV, L. 15.
Obwieszczenie Magistratu stoł. król. miasta Krakowa z dnia 4 sierpnia 1909 r., Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1909, R. XXX, L. 8.
Obwieszczenie, Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1884, R. V, L. 12.
Orzeczenie Trybunału Administracyjnego z dnia 14 listopada 1878 r., L. 1.781.
Orzeczenie Trybunału Administracyjnego z dnia 19 maja 1880 r., L. 870.
Orzeczenie Trybunału Administracyjnego z dnia 6 listopada 1883 r., L. 2.556.
Praktyka administracyjna, „Przegląd Sądowy i Administracyjny” 1888, R. XIII.
Rozporządzenie Magistratu stoł. król. miasta Krakowa z dnia 27 kwietnia 1915 roku, Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, Kraków 1915, R. XXXVI, nr 4.
Rozstrzygnięcie Ministra Wyznań i Oświaty z dnia 22 maja 1874 r., L. 14.903.

Spis treści