Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXVII, Kraków 2024

Piotr Kitowski

dr, Uniwersytet Gdański

ORCID: 0000-0002-0581-9424

Daniel Wojtucki

dr, Uniwersytet Wrocławski

ORCID: 0000-0002-8539-4410

Karolina Wojtucka

mgr, Uniwersytet Wrocławski

ORCID: 0000-0002-1626-5279

Projekt badawczy „Archeologia prawna Śląska i ziemi kłodzkiej (XIII–XVIII wiek)”

s. 37-51

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-27-002

Streszczenie

Pomimo że archeologia prawna jako nauka rozwija się na gruncie polskim od lat 60. XX wieku, to wciąż brakuje kompleksowych badań w tym zakresie. Dotyczy to zarówno poszczególnych części (regionów) Polski, jak i danych ośrodków miejskich, w szczególności tych o najważniejszym znaczeniu politycznym oraz gospodarczym. W zupełności zaś zaniedbany jest obszar archeologii prawnej w odniesieniu do mniejszych gmin czy też terenów wiejskich. Niniejszy artykuł przedstawia założenia oraz efekty pracy nad projektem badawczym „Archeologia prawna Śląska i ziemi kłodzkiej (XIII–XVIII wiek)”. Jego głównym celem jest sklasyfikowanie, opracowanie i udostępnienie dla odbiorców najważniejszych zabytków archeologii prawnej ze wskazanych terenów, gdzie ich kumulacja przewyższa liczbę podobnych źródeł historycznych w skali całego kraju.

Słowa kluczowe: archeologia prawna, zabytki materialne, Śląsk

Summary

Research project “Legal archeology of Silesia and the Kłodzko land (13th–18th centuries)”

Although legal archeology as a STEM has been developing in Poland since the 1960s, comprehensive research in this area is still lacking. This applies to both individual parts (regions) of Poland and urban centers, especially those of the most important political and economic importance. The area of legal archeology in smaller communes or rural areas is completely neglected. This article presents the guidelines and planned results on the research project “Legal archeology of Silesia and the Kłodzko land (13th–18th centuries)”. Its main goal is to classify, develop and make available to the public the most important monuments of legal archeology from the indicated areas, where their accumulation exceeds the number of similar historical sources throughout the country.

Key words: legal archaeology, material monuments, Silesia

Bibliografia / Bibliography
Archeologia Prawna, www.archeologiaprawna.pl [dostęp: 12.11.2024].
Bretschneider P., Mordsühnekreuze im Kreise Frankenstein, „Frankenstein-Münsterberger Heimatkalender” 1939, Jg. 1, s. 35–37.
Dawne miejsca straceń na Śląsku w ujęciu interdyscyplinarnym, red. D. Wojtucki, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2024.
Duma P., Dawne miejsca straceń w zachodnich Sudetach, [w:] Historyczny krajobraz kulturowy zachodnich Sudetów. Wstęp do badań, red. J. Piekalski, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2020, s. 479–512.
Duma P., Śmierć nieczysta na Śląsku. Studia nad obrządkiem pogrzebowym społeczeństwa przedindustrialnego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2015.
Europeana, www.europeana.eu [dostęp: 12.11.2024].
Frölich K., Denkmäler mittelalterlicher Strafrechtspflege in Ost- und Mitteldeutschland, Wilhelm Schmitz, Gießen 1946.
Frölich K., Zeugnisse mittelalterlicher Strafrechtspflege in Sachsen, Schlesien und den anstoßenden Gebieten, „Mitteldeutsche Blätter für Volkskunde” 1939, Jg. 14, H. 2, s. 65–82.
Gulczyński A., Pranger in dörflichen Siedlungen in dem touristischen Raum Niederschlesien, [w:] Das Burger Landrecht und sein rechtshistorisches Umfeld. Zur Geschichte der Landrechte und ihrer Symbolik im Mittelalter von Rügen bis Niederösterreich, Hrsg. B. Feicke, G. Lingelbach, D. Pötschke, Berlin 2014, s. 125–141.
Gulczyński A., Pranger in Polen. Stand und Forschungsperspektiven, [w:] Stadtrecht, Roland und Pranger: Zur Rechtsgeschichte von Halberstadt, Goslar, Bremen und Städten der Mark Brandenburg, Hrsg. D. Pötschke, Lukas Verlag, Berlin 2002, s. 352–376.
Gulczyński A., Rechtsikonographische Aspekte alter polnischer Sachsenspiegeldrucke, „Signa Iuris” 2015, Nr. 14, s. 41–80.
Hellmich M., Gerichtstische, Staupsäulen und Galgen in Schlesien, „Volk und Rasse” 1931, Jg. 6, H. 2, s. 90–97.
Hellmich M., Reste mittelalterlicher Gerichtsbarkeit in der Grafschaft Glatz, „Die Grafschaft Glatz” 1931, Nr. 3, s. 69–72.
Hellmich M., Schlesische Strafrechtsaltertümer, „Mitteilungen der schlesischen Gesellschaft für Volkskunde” 1933, Bd. 33, s. 84–100.
Hellmich M., Steinerne Zeugen mittelalterlichen Rechtes in Schlesien. Steinkreuze, Bildstöcke, Staupsäulen, Galgen, Gerichtstische, [Im Selbstverlage des Verfassers], Liegnitz 1923.
Hellmich M., Strafrecht und Strafvollzug der Vergangenheit in Schlesien, „Schlesische Monatshefte” 1926, Jg. 3, Nr. 10, s. 409–416.
Hellmich M., Seger M., Die Richtschwerter des Schlesischen Museums für Kunstgewerbe und Altertümer, „Altschlesien” 1934, Bd. 4, s. 294–301.
Janicka D., Antyczne i biblijne sceny sądowe w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu, [w:] Honeste vivere: Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława Bojarskiego, red. E. Gajda, A. Sokala, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2001, s. 479–492.
Janicka D., Sądowym szlakiem dawnego Torunia, [w:] Pro memoria: Księga dla uczczenia pamięci profesor Krystyny Kamińskiej, red. A. Gaca, TNOiK, Toruń 2013, s. 83–104.
Janicka D., Więzienia w Toruniu w XVIII–XX wieku, „Rocznik Toruński” 2003, t. 30, s. 85–114.
Jeziorski P.A., Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009.
Kaczor D., Przedstawienia egzekucji i miejsc wymierzania sprawiedliwości w Gdańsku w XVII w. Przyczynek do dziejów ikonografii prawnej miast wczesnej epoki nowożytnej, [w:] Studia z historii sztuki i kultury Gdańska i Europy Północnej. Prace poświęcone pamięci dr Katarzyny Cieślak, red. J. Friedrich, E. Kizik, Gdańsk 2003, s. 315–340.
Kaczor D., Przestępczość kryminalna i wymiar sprawiedliwości w Gdańsku w XVI–XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Officina Ferberiana, Gdańsk 2005.
Kempendorff P., Alte Steinkreuze in unserer Heimat, „Strehlener Heimatbuch” 1929, Bd. 5, s. 49–56.
Kunick E., Steinerne Zeugen mittelalterlichen Reschtes in unseren Kreise, [w:] Heimatbuch des Kreises Landeshut in Schlesien, Hrsg. idem, Armin Verner’s Buchdruckerei, Landeshut 1929, s. 346–350.
Maciejewski T., Narzędzia tortur, sądów bożych i prób czarownic, Miscellanea, Toruń 1997.
Maisel W., Archeologia prawna Europy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań 1989.
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań 1982.
Maisel W., Archeologia prawnicza. Zarys problematyki, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1967, t. 19, nr 2, s. 9–49.
Maisel W., Posłowie, [w:] E. Rozenkranz, Gdańska archeologia prawna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1993.
Maisel W., Sądownictwo miasta Poznania do końca XVI wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1961.
Mann T.J., Sühnekreuze, Bildstöcke und Galgen als Zeichen mittelalterliche Rechtspflege im Kreise Schweidnitz, „Heimatkalender für den Kreis Schweidnitz” 1939, s. 81–90.
Mašková P., Wojtucki D., An archaeological approach to modern justice in the Czech Republic, Lower Silesia and Upper Lusatia, „Auteurs – Scripta Medievalia” 2018, no. 35, s. 41–53.
Mašková P., Wojtucki D., L’archéologie des lieux d’exécution en République Tchèque et en Basse-Silésie (Pologne), „Criminocorpus. Revue d‘Histoire de la justice, des crimes et des peines” 2016, no. 5, s. 1–20.
Radler L., Aus der Geschichte des Kreises Schweidnitz. Sühnekreuze, Bildstöcke, Staupsäulen und Galgen, „Tägliche Rundschau” 1958, Jg. 76, Bd. 1, Nr. 18, s. 4–6 i Jg. 76, Bd. 2, Nr. 19, s. 6–8.
Radler L., Schlesische Galgen, „Jahrbuch für Ostdeutschland Volkskunde” 1974, Nr. 17, s. 166–178.
Rozenkranz E., Gdańska archeologia prawna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1993.
Salmonowicz S., Prawo karne oświeconego absolutyzmu: z dziejów kodyfikacji karnych przełomu XVIII–XIX w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Toruń 1966.
Schwerin K. von, Einführung in die Rechtsarchäologie, Ahnenerbe-Stiftung Verlag, Berlin–Dahlem 1943.
Szubienica. Lipa (niem. Leipe), powiat jaworski, Archeologia Prawna, 24.02.2023, www.archeologiaprawna.pl/2023/02/szubienica-lipa-niem-leipe-powiat.html [dostęp:30.04.2024].
Szubienica. Miłków (niem. Arnsdorf), powiat karkonoski, Archeologia Prawna, 22.02.2023, www.archeologiaprawna.pl/2023/02/szubienica-mikow-niem-arnsdorf-powiat.html [dostęp: 30.04.2024].
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Trzciński M., Miecz katowski, pręgierz, szubienica. Zabytki jurysdykcji karnej na Dolnym Śląsku (XIII–XVIII w.), Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
Tyrchan M., Nauki historycznoprawne w latach 60. XX wieku – organizacja badań, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2012, t. 5, z. 4, s. 355–373.
Wojtucki D., Archeologia miejsc straceń na Dolnym Śląsku. Przegląd przebadanych stanowisk w latach 1998–2016, [w:] Dawne miejsca straceń na Śląsku w ujęciu interdyscyplinarnym, red. idem, Wrocław 2014, s. 83–166.
Wojtucki D., Breslauer Rabenstein und Hochgericht. Ehrliche und unehrliche Hinrichtungsstätten in einer neuzeitlichen Stadt, [w:] Richtstättenarchäologie, Bd. 1, Hrsg. J. Auler, Archaetopos, Dormagen 2008, s. 362–377.
Wojtucki D., Deus impios punit – Schlesische Pranger vom 15. bis zum 18. Jahrhundert, „Forschungen zur Rechtsarchäologie und Rechtlichen Volkskunde” 2006, Bd. 23, s. 133–149.
Wojtucki D., Galgen in Niederschlesien, „Forschungen zur Rechtsarchäologie und Rechtlichen Volkskunde” 2004, Bd. 21, s. 107–114.
Wojtucki D., Publiczne miejsca straceń na Dolnym Śląsku od XV do połowy XIX wieku, Fundacja „Zamek Chudów”, Katowice 2009.
Wojtucki D., „Rabenstein” oder „Köpfhaus”. Hinrichtungstätten der neuzeitlichen Stadt, Richtstättenarchäologie, Bd. 2, Hrsg. J. Auler, Archaetopos, Dormagen 2010, s. 394–409.
Wojtucki D., Szubienica i pręgierz – urządzenia penitencjarne na ziemi kłodzkiej w okresie nowożytnym, „Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej” 2013, nr 12, s. 49–71.
Wojtucki D., Zobniów S., Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2017.
Zmarzly F., Steinkreuze im Kreise Neumarkt, „Kreiskalender Neumarkt (Schlesien)” 1931, s. 114–118.

Spis treści