Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXVII, Kraków 2024

Joanna Machut-Kowalczyk

dr, adiunkt, Uniwersytet Łódzki

ORCID: 0000-0003-0733-7709

Zezwolenie na małżeństwo opiekunki naturalnej na podstawie akt łódzkiego magistratu z lat 1832–1876

s. 89-103

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-27-005

Streszczenie

Zgodnie z Kodeksem Cywilnym Królestwa Polskiego w razie śmierci jednego z małżonków opiekunem naturalnym swoich dzieci stawał się pozostały przy życiu rodzic. Matka-opiekunka główna mogła wyjść ponownie za mąż, pod warunkiem uzyskania na to małżeństwo zezwolenia rady familijnej. Ożenek ojca takiej zgody nie wymagał. W Archiwum Państwowym w Łodzi, w zespole nr 221 zachowały się źródła dokumentujące kilkadziesiąt przypadków zawarcia ponownego małżeństwa przez opiekunów naturalnych. W praktyce 24 wdowy i 11 wdowców zdecydowało się poinformować radę familijną o swoim zamiarze. W aktach nie znaleźliśmy uchwały rady familijnej odmawiającej zgody na małżeństwo. Opiekunki dość często nie informowały rady familijnej o swoich planach i wychodziły za mąż bez zezwolenia.

Słowa kluczowe: rada familijna, opieka nad dzieckiem, opiekun naturalny, zezwolenie na małżeństwo, Prezydent Miasta Łodzi, Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego, sąd pokoju, Królestwo Polskie, wdowiec, wdowa

Summary

Permission for the natural female guardian’s marriage based on the magistrates’ files from Łódź (1832–1876)

After the spouse’s death, a surviving parent was the natural guardian of their children according to the Civil Code of the Kingdom of Poland. The mother, as the main guardian, could remarry if she received permission from the family council. The father’s marriage did not require such consent. In the State Archive in Łódź, in archival collection number 221, there are several dozen files confirming the next marriage of the natural guardian. In practice, 11 widowers and 24 widows decided to inform the family council of their intention. In the records, we did not find any resolution of the family council denying consent for marriage. Female guardians quite often did not inform the family council about their plans and got married without permission.

Key words: family council, guardianship, natural guardian, marriage permission, President of Łódź, Civil Code of the Kingdom of Poland, court of peace, Kingdom of Poland, widow, widower

Bibliografia / Bibliography
Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Łodzi:
zespół nr 221, „Akta Miasta Łodzi”, sygn.: 653; 985; 986; 987; 1012; 1013; 1062–1443.

Źródła drukowane
Dziennik Praw Królestwa Polskiego, 1825, t. 10.
Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego (Prawo z R. 1825), objaśniony motywami do prawa i jurysprudencyą, zebrał J. Walewski, ks. I, Warszawa 1872.
Zawadzki S., Prawo cywilne obowiązujące w Królestwie Polskiém, t. I, Warszawa 1860.

Literatura
Bieda J., Machut-Kowalczyk J., Doradca i opiekun przydany w świetle Kodeksu Cywilnego Królestwa Polskiego – podobieństwa i różnice, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2012, t. XV, s. 87–95.
Hube K., Prawo Cywilne obowiązujące w guberniach Królestwa Polskiego, Warszawa 1877.
Machut-Kowalczyk J., Dokumentowanie czynności przy opiekach „mniejszych” przez łódzki magistrat w latach 1832–1876, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2022, t. XXV, s. 159–173.
Machut-Kowalczyk J., Dzieje opieki na ziemiach polskich, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2010, t. XIII, s. 57–73.
Machut-Kowalczyk J., Kurator z powodu ciąży w świetle akt Sądu Pokoju Powiatu Łęczyckiego i Sądu Pokoju w Łodzi w latach 1809–1876, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2016, t. 68, z. 2, s. 167–181.
Machut-Kowalczyk J., Rada familijna pod powagą sądu pokoju w świetle akt łęczyckich, zgierskich i łódzkich z lat 1809–1876, Wydawnictwo Head Republic, Łódź 2014.
Machut-Kowalczyk J., Ustalanie składu rady familijnej na podstawie Kodeksu Napoleona na obszarze działania łęczyckiego sądu pokoju, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2011, t. XIV, s. 183–197.
Machut-Kowalczyk J., Tryb zwoływania rad familijnych opiek „mniejszych” na podstawie akt łódzkiego i zgierskiego magistratu, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2023, t. XXVI, s. 35–47.
Okolski A., Zasady prawa cywilnego obowiązującego w Królestwie Polskim, Warszawa 1885.
Tkaczuk M., Rada familijna jako instytucja systemu opieki w Polsce w XIX i w XX w., [w:] Rodzina w naukach prawnych, red. M. Tkaczuk, R. Jaworska-Stankiewicz, Uniwersytet Szczeciński. Wydział Prawa i Administracji, Szczecin 2012.

Spis treści