Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXVII, Kraków 2024

Piotr Michalik

dr, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

ORCID: 0000-0003-4457-0139

Jeszcze o „uzurpacji Bonapartego” – uchwalenie zasad prawa osobowego i rodzinnego do kodeksu cywilnego Wolnego Miasta Krakowa

s. 175-192

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-27-009

Streszczenie

Artykuł stanowi bezpośrednią kontynuację i dopełnienie prezentacji badań autora nad pracami kodyfikacyjnymi prowadzonymi w Wolnym Mieście Krakowie w latach 1816–1818. Efektem tych prac było uchwalanie w 1818 r. przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Prawodawcze (Sejm Prawodawczy) 297 zasad prawa do projektowanych, ale ostatecznie nie wprowadzonych kodyfikacji. W niniejszym artykule autor przedstawia szczegółową analizę uchwalenia 25 zasad prawa osobowego i rodzinnego do przygotowywanego nowego kodeksu cywilnego, który miał zastąpić obowiązujący w Krakowie od 1810 r. Kodeks Napoleona (Code Napoléon). Analiza ta wskazuje, w jakim stopniu krakowscy legislatorzy zamierzali oprzeć swoją kodyfikację na rozwiązaniach przyjętych w prawie francuskim, a w jakim w prawie austriackim.
Słowa kluczowe: Wolne Miasto Kraków, kodyfikacja, kodeks cywilny, zasady prawa, Code Napoléon (Kodeks Napoleona), ABGB, prawo osobowe, prawo małżeńskie, prawo rodzinne

Summary

More on „Bonaparte’s usurpation?” – an Enactment of the Principles of Personal and Family Law to the Civil Code of the Free City of Krakow

The article is a direct continuation and complement to the presentation of the author’s research on codification works carried out in the Free City of Krakow in the years 1816–1818. The result of this work was the enactment in 1818 by the Extraordinary Assembly of Representatives (the Legislative Sejm) of 297 principles of law to the proposed but ultimately not introduced codifications. In the paper presented, the author delivers a detailed analysis of the adoption of 25 principles of personal and family law to the new civil code being prepared, which was to replace the Napoleonic Code (Code Napoléon) in force in Krakow since 1810. This analysis indicates to what extent the Krakow legislators intended to base their own civil codification on the solutions adopted in French law and to what extent in Austrian law.

Key words: Free City of Krakow, codification, civil code, principles of law, Code Napoléon (Napoleonic Code), ABGB, personal law, marriage law, family law

Bibliografia / BibliographyŹródła archiwalne
Archiwum Narodowe w Krakowie, zespół 29/200: Archiwum Wolnego Miasta Krakowa: Protokoły Komisji Organizacyjnej od 2 kwietnia do 17 grudnia 1816 r., sygn. 29/200/3 (WMK I-3).
Protokoły rozwinięcia konstytucji, sygn. 29/200/7 (WMK I-7).
Protokoły prawodawcze, sygn. 29/200/8 (WMK I-8).
Akta ogólne Senatu, sygn. 29/200/200 (WMK V-1).
Akta ogólne Senatu, sygn. 29/200/201 (WMK V-2).

Źródła drukowane
Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten, Berlin 1794.
Code Napoléon, édition originale et seule officielle, Paris 1807.
Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego, Drukarnia Księży Pijarów, Warszawa 1810.
Dziennik Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu, 1816–1822.
„Gazeta Krakowska”, 1794–1849, skany dostępne w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/78940 [dostęp: 27.08.2024].
Kodex Napoleona z przypisami, t. I–II, Drukarnia Księży Pijarów, Warszawa 1808.
Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu z 3 maja 1815 r., transkrypcja dostępna w bazie „IURA. Źródła prawa dawnego”, https://iura.uj.edu.pl/dlibra/publication/1152/edition/523 [dostęp: 27.08.2024].
Meciszewski H., Do historyi ustawodawstwa karnego tudzież Sejmów Prawodawczych byłej Rzpltej Krakowskiej. Odpowiedź na objaśnienie artykułu wstępnego w N. 200 Czasu z strony Redakcyi dane, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1848.
Pomniki prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej 1815–1818, t. I: Akta zasadnicze, protokóły Komisji Organizacyjnej, wyd. W. Tokarz, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1932.
Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchii Austryackiej, cz. I–III, z c.k. drukarni nadwornej i rządowej, Wiedeń 1811.
Ustawy cywilne dla Galicyi Zachodniey, cz. I–II, drukiem Józefa Hraszańskiego, Wiedeń 1797.

Opracowania
Burzyński P., Wykład prawa cywilnego francuzkiego. Tom I, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1852.
Cichoń P., Centralne władze administracyjne Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846), [w:] Dzieje biurokracji, t. VI, red. T. Bykowa, A. Górak, G. Smyk, Towarzystwo Nauki i Kultury Libra, Lublin 2016, s. 307–319.
Dziadzio A., Osobowe prawo małżeńskie w Austrii na tle stosunków państwo–Kościół katolicki (XVIII–XIX wiek), „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2004, t. I, s. 137–146.
Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
Dziadzio A., Powstanie austriackiego kodeksu cywilnego ABGB i jego twórca, „Prawo i Więź” 2022, t. 42, z. 4, s. 449–474.
Dziadzio A., Mataniak M., Michalik P., The French Civil Code in the Free City of Cracow (1815–1846), Brill–Nijhoff, Leiden–Boston 2025.
Gałędek M., Klimaszewska A., A Controversial Transplant? Debate over the Adaptation of The Napoleonic Code on the Polish Territories in the Early 19th Century, „Journal of Civil Law Studies” 2018, vol. 11, no. 2, s. 269–298.
Gałędek M., Klimaszewska A., Prace Komitetu Cywilnego Reformy nad nową regulacją małżeństw katolickich w 1814 r., „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2017, t. 10, z. 3, s. 467–491.
Gałędek M., Klimaszewska A., Stosunek polskich elit do prawa francuskiego po upadku Napoleona – zarys problemu, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2018, t. XXI, s. 73–88.
Gałędek M., Klimaszewska A., Pomianowski P.Z., Prace Komitetu Cywilnego Reformy nad przygotowaniem narodowej kodyfikacji prawa cywilnego i procedury cywilnej w przededniu utworzenia Królestwa Polskiego (1814–1815) – edycja źródłowa. Część I, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2019, t. 12, z. 2, s. 239–275.
Gałędek M., Klimaszewska A., Pomianowski P.Z., Prace Komitetu Cywilnego Reformy nad przygotowaniem narodowej kodyfikacji prawa cywilnego i procedury cywilnej w przededniu utworzenia Królestwa Polskiego (1814–1815) – edycja źródłowa. Część II, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2019, t. 12, z. 3, s. 387–419.
Gałędek M., Klimaszewska A., Pomianowski P.Z., Prawo małżeńskie w pracach Komitetu Cywilnego Reformy, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2019, t. 12, z. 4, s. 591–607.
Konic H., Dzieje prawa małżeńskiego w Królestwie Polskim (1818–1836), Skład Główny w Księgarni Gebethnera i sp., Kraków 1903.
Mataniak M., Urzędnicy sądowi Wolnego Miasta Krakowa (1815–1846) na tle zasad organizacji jego sądownictwa. Zarys problematyki, [w:] Dzieje biurokracji, t. IX, red. A. Górak,
J. Kukarina, J. Legieć, Towarzystwo Nauki i Kultury Libra, Lublin 2019, s. 95–155.
Michalik P., The Beginnings of the Secularisation of Marriage in Poland: The Introduction of Civil Marriages and Divorces in Cracow (1810–1818), „Díké – A Márkus Dezső Összehasonlító Jogtörténeti Kutatócsoport Folyóirata” 2023, évf. 7, szám 2, s. 87–98.
Michalik P., „Wstrząsające wspomnienie uzurpacji Bonapartego?” – uchwalenie zasad prawa spadkowego do kodeksu cywilnego Wolnego Miasta Krakowa, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2022, t. XXV, s. 13–36.
Pomianowski P.Z., Napoleonic Divorce Law in Poland (1808–1852), Brill–Nijhoff, Leiden–Boston 2022.
Sójka-Zielińska K., Wielkie kodyfikacje cywilne. Historia i współczesność, Liber, Warszawa 2009.

Spis treści