Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXVII, Kraków 2024

Wojciech Adam Święch

dr

ORCID: 0000-0002-6664-1674

Zaborcze uregulowania prawne dotyczące wykonywania praktyki dentystycznej i czynności techniczno-dentystycznych w II Rzeczypospolitej przed unifikacją prawa w 1927 roku

s. 193-215

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-27-010

Streszczenie

Głównym celem artykułu jest przedstawienie profesji, które były uprawnione w poszczególnych byłych zaborach do wykonywania praktyki dentystycznej i czynności techniczno-dentystycznych. Obrazowo wykazano także ich różnorodność (m.in. na podstawie źródeł zgromadzonych w Archiwum Akt Nowych w Warszawie), która mogła uzasadniać konieczność szybkiej ustawowej unifikacji powyższej kwestii w II RP. Z drugiej strony w tekście przedstawiono pokrótce przesłanki, które uwarunkowały ostatecznie długi przebieg procesu legislacyjnego polskiego aktu prawnego regulującego omawiane kwestie.
Słowa kluczowe: II Rzeczpospolita, praktyka lekarska, dentysta, technik dentystyczny

Summary

The legal regulations of the partitioners concerning the performance of dental practice and technical-dental activities in the Second Polish Republic before the unification of the law in 1927

The main aim of the article is to present the professions who were entitled to practice dentistry and perform technical and dental activities in the individual former partitions of the Second Polish Republic. Their diversity has also been clearly demonstrated (among others, based on sources collected in the Central Archives of Modern Records in Warsaw), which could justify the need for a quick statutory unification of the bove issue. On the other hand, the text briefly presents the premises that ultimately determined the long course of the legislative process of the Polish legal act regulating the discussed issues.

Key words: Second Polish Republic, medical practice, dentist, dental technician

Bibliografia / BibliographyAkty prawne
Ustawa z dnia 15 marca 1883 r. zmieniająca i uzupełniająca ustawę przemysłową, Austr. Dz.U. z 1883 r., nr 391.
Ustawa z dnia 2 grudnia 1921 r. w przedmiocie wykonywania praktyki lekarskiej w Państwie Polskiem, Dz.U. z 1921 r., nr 105, poz. 762.
Ustawa z dnia 11 stycznia 1938 r. o izbach lekarsko-dentystycznych, Dz.U. z 1938 r., nr 6, poz. 33.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 maja 1925 r. o zniesieniu powiatu Spisko-Orawskiego, Dz.U. z 1925 r., nr 63, poz. 441.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowem, Dz.U. z 1927 r., nr 53, poz. 468, z późn. zm.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 10 czerwca 1927 r. o wykonywaniu praktyki dentystycznej, Dz.U. z 1927 r., nr 54, poz. 476, z późn. zm.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 10 czerwca 1927 r. o wykonywaniu praktyki dentystycznej, Dz.U. z 1933 r., nr 84, poz. 629.

Źródła archiwalne
Inne sprawy z dziedziny legislatywy [Korespondencja z Prezydium Rady Ministrów, Ministerstwami, Wojewodami w sprawach projektów ustaw, rozporządzeń…], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie, AAN, sygn. 2/9/0/1.1/I 678.
Petycja związku techników dentystycznych w Austrii z uwagami i wnioskami do projektu ustawy o zakładach dentystycznych, Wiedeń, czerwiec 1917 r., Książnica Cieszyńska, sygn. TR 072.068.
Projekty rozporządzeń Prezydenta – Rzplitej [wnoszone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie, AAN,
sygn. 2/9/0/1.1/I 466.
Zmiana granic powiatów, tworzenie nowych znoszenie istniejących [Województwo poleskie, powiaty: kobryński, brzeski, lubieszowski, prużański, poznańskie: pleszewski, m. Poznań, łódzkie (ogólne), lwowskie: łańcucki, jarosławski, stanisławowskie: kołomyjski, nadwórniański; pomorskie: pucki; lubelskie: konstantynowski, siedlecki; krakowskie: nowo-sądecki, spisko-orawskie; stanisławowskie: bohorodczański, stanisławowski], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie, AAN, sygn. 2/9/0/1.1/I 179.

Źródła drukowane
Magyarországi rendeletek tára, Kiadja a magyar királyi belügyminisztérium, Budapest 1911.
Okólnik z 6 lutego 1922, L. 13275/V1II/1, w sprawie zakresu czynności techników dentystycznych, „Dziennik Urzędowy Województwa Tarnopolskiego”, nr 3 z dnia 1 marca 1922 r., s. 11.
Okólnik Wojewody kieleckiego nr 57 z 11 kwietnia 1927 r. o zapisywaniu lekarstw przez lekarzy dentystów, „Dziennik Urzędowy Województwa Kieleckiego”, nr 8 z dnia 10 lipca 1927 r., s. 17.
Ustawa o praktyce dentystycznej. Wywiad „Iskry“ z zastępcą przewodniczącego Sejmowej Komisji Zdrowia Publicznego, posłem doktorem Falkowskim, „Iskra” (Sosnowiec), nr 135 z dnia 17 czerwca 1925 r., s. 3.
Ustawodawstwo i sprawy zawodowe, „Polska Dentystyka” 1923, nr 3, s. 158. „Przegląd Dentystyczny” (Warszawa) 1923, nr 2 (14).
Sprawozdanie Komitetu Organizacyjnego Pierwszego Polskiego Naukowego Zjazdu Lekarzy Dentystów we Lwowie 22.–26 lipca 1923, „Polska Dentystyka” 1923, nr 9, s. 144.
Wengierow J., O prawie niezunifikowanym w zakresie resortu opieki społecznej (ciąg dalszy), „Gazeta Administracji” 1 czerwca 1938 r., R. XX, nr 11, s. 704.
Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Drugiej (Karnej), Rok 1920, Tłoczono w drukarni Bron. Tomczyka z polecenia Ministra Sprawiedliwości, Warszawa [b.r.].

Źródła internetowe
Sprawozdanie stenograficzne z 50. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 22 czerwca 1923 r. (I kadencja 1922–1927), Biblioteka Sejmowa, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/52SLDJFDJTU2JNBJAYM7XCFYQXL7N4.pdf [dostęp: 31.08.2023].
Zasedání Národního shromáždění československého roku 1920. Tisk 2652, https://www.nrsr.sk/dl/Browser/Document?documentId=15382 [dostęp: 6.08.2023].
Rozporządzenie ministerstwa handlu w porozumieniu z ministerstwem spraw wewnętrznych z dnia 20 marca 1892 tyczące się zaliczenia przemysłu techników dentystycznych do rodzajów przemysłu wymagających konsensu, Austr. Dz.P.P. z 1892 r., nr 55, Österreichische Nationalbibliothek (ANNO), https://alex.onb.ac.at/cgi-content/alex?aid=rpo&datum=1892&page=463&size=45 [dostęp: 27.04.2024].

Opracowania
100-lecie Warszawskiej Stomatologii Akademickiej 1920–2020: Państwowy Instytut Dentystyczny – Wydział Stomatologiczny, red. E. Mierzwińska-Nastalska, D. Olczak-Kowalczyk, [Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego], Warszawa 2021.
Allerhand H., O konieczności jednolitego nauczania dentystyki w Państwie Polskiem: odczyt wygłoszony na 1. Polskim Naukowym Zjeździe Lekarzy Dentystów we Lwowie, dnia 25 VII. 1923, A. Goldman, Lwów 1923.
Az 1846. évi XIV. T.-Cikk a Közegészségügyi rendezéséről és a reá vonatkozó törvények (1908. évi XXXVII. T.-cikk), ministeri, bírósági és egyéb hatósági rendeletek rendszeres gyűjteménye, red. M. Reisz, Zólyom 1910.
Bartoszewicz J., Podręczny słownik polityczny do użytku posłów, urzędników państwowych, członków ciał samorządowych i wyborców, Nakładem Księgarni Perzyński, Niklewicz i S-ka, Warszawa 1925.
Ciągwa J., Recepcja prawa węgierskiego na Spiszu i Orawie po roku 1920, „Studia Historyczne” 1996, t. 39, nr 2, s. 199–222.
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej o ubezpieczeniu pracowników umysłowych z dnia 24 listopada 1927 (Dz. U. R. P. Nr 106, poz. 911) z objaśnieniami, opracowanemi przez Dra Józefa Pasternaka, Okręgowy Związek Kas Chorych, Kraków 1928.
Jesionowski M., Historia stomatologii polskiej, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1971.
Karkowska D., Zawody medyczne, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Lipińska M., Średnie szkolnictwo dentystyczne w latach 1949–1961 ze szczególnym uwzględnieniem doniesień prasowych „Służby Zdrowia”, „Medycyna Nowożytna” 2010, t. 16, z. 1–2, s. 127–148.
Marek A., Historia samorządu lekarskiego w II Rzeczypospolitej, „Lekarz Wojskowy” 2020, t. 98, nr 2, s. 121–125.
Olszewski D., Grzesiak-Janas G., Stan stomatologii w II Rzeczypospolitej Polskiej, „Magazyn Stomatologiczny” 2012, nr 6, s. 94–96.
Olszewski D., Grzesiak-Janas G., Stomatologia akademicka w II RP, „e-Dentico” 2012, nr 2 (36), s. 104–109.
Perliński A., Zębolecznictwo wobec rządu i przedstawicieli narodu, Nakładem Ministerstwa b. Dzielnicy Pr., Poznań 1920.
Stawiszyńska A., Łódzka stomatologia w okresie I wojny światowej (1914–1918), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2020, nr 106, s. 77–87.
Supady J., Historia dentystyki w zarysie, Wojskowa Drukarnia, Łódź 2010.
Veselý F.X., Všeobecný slovník právní. Díl pátý. Tabák – živnost zlatnická. Příruční sborník práva soukromého i veřejného zemí na radě říšské zastoupených se zvláštním zřetelem na nejnovější zákonodárství a poměry právní zemí Koruny české, Nakl. vlastním; v komisi
knihkupectví F. Topiče, Praha 1899.
Wajs S., Prof. Antoni Cieszyński, „Protetyka Stomatologiczna” 1976, nr 4, s. 289–296.
Więckowska E., Instytucje zdrowia publicznego w II Rzeczypospolitej – organizacja, cele, zadania, „Przegląd Epidemiologiczny” 2000, t. 54, nr 3–4, s. 417–425.
Wiśniewski Z., Skąd się brali doktorzy? [cz. 2], „Gazeta Lekarska” 2007, nr 12 (204), s. 34.
Zieliński P., Radkowska-Gizelska M., „Godność stanu (zawodu) lekarskiego” w Polsce – perspektywa historycznoprawna (1918–1991), „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2022, t. XXV, s. 209–226.

Spis treści