Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXIII, Kraków 2020

Andrzej Wrzyszcz

dr hab., prof. UMCS, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

ORCID: 0000-0002-9824-4251

Sądy na ziemiach polskich w czasie okupacji niemieckiej (1939–1945). Najnowsze opracowania tematu

s. 35-54

DOI: 10.34697/2450-6095-sdpipp-23-002

Streszczenie

Problematyka sądownictwa w okresie II wojny światowej i okupacji ziem polskich przez III Rzeszę Niemiecką wciąż wymaga dalszych pogłębionych badań. Ogólna ocena dorobku publikacyjnego ostatnich lat jest jednak pozytywna, a nawet optymistyczna. Na podkreślenie zasługuje fakt, że obok prac znanych i doświadczonych historyków ustroju i prawa pojawiły się pozycje innych uczonych, dla których jest to początek badań na tej niwie. Wszystkie przywołane w niniejszym artykule publikacje naukowe oparte zostały na solidnej bazie źródłowej. Stan naszej wiedzy na temat sądownictwa w okresie II wojny światowej i okupacji ziem polskich przez III Rzeszę został znacznie poszerzony i pogłębiony. Źródłem optymizmu są też zapowiedzi nowych monografii i opracowań źródłowych.

Słowa kluczowe: II wojna światowa, okupacja niemiecka, sądownictwo

Summary

Judiciary on the Polish territories occupied by the Third German Reich during the Second World War. Recent studies of the topic

Judiciary during the Second World War and occupation of the Polish territories by the Third German Reich still need comprehensive studies. Overall opinion on the publications issued in recent years is positive, even optimistic. It needs to be emphasized that these works are published not only by the experienced researches but also by young researches at the beginning of their scientific careers. All of the works mentioned in this publication were based on good archival sources. The state of our knowledge about the judiciary during the Second World War and the occupation of Polish lands by the Third German Reich has been significantly expanded and deepened. Another reason for optimism is announcements of new monographs and source studies.

Key words: Second World War, German occupation, judiciary

Bibliografia / Bibliography
Dąbrowski K., Wrzyszcz A., Das Familienrecht im Generalgouvernement, [w:] Judiciary and Society between Privacy and Publicity, 8th Conference on Legal History in the Baltic Sea Area 3rd–6th September 2015, Toruń, ed. D. Janicka, Toruń 2016.
Engelking B., Grabowski J., „Przestępczość” Żydów w Warszawie 1939–1942, Warszawa 2010.
Fermus-Bobowiec A., Szewczak-Daniel M., Prawo karne w służbie ideologii i jako narzędzie eksterminacji na przykładzie prawa karnego dla Polaków i Żydów na terenach wcielonych do III Rzeszy, [w:] Druga wojna światowa. Wybrane zagadnienia konfl iktu międzynarodowego, red. W. Kozyra, I. Lasek-Surowiec, A.M. Zaręba, Chełm 2015.
Gieroń R., Niemieckie prawo gospodarcze i socjalne wprowadzone w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1940, „Textus et Studia” 2016, t. 4, nr 8.
Grabowski J., Zarząd powierniczy i nieruchomości żydowskie w Generalnym Gubernatorstwie, [w:] Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950, red. J. Grabowski, D. Libionka, Warszawa 2014.
Grabowski J., Żydzi przed obliczem niemieckich i polskich sądów w dystrykcie warszawskim Generalnego Gubernatorstwa, 1939–1942, [w:] Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, red. B. Engelking, J. Leociak, D. Libionka, Warszawa 2007.
Graczyk K., Die (beschleunigte) Evakuierung des Sondergerichts Kattowitz im Jahre 1945, „Journal on European History of Law” 2020, vol. 11, No 1.
Graczyk K., Metodyka prowadzenia akt w Sądzie Specjalnym w Katowicach (1939–1945), [w:] Verus amicus rara avis est. Studia poświęcone pamięci Wojciecha Organiściaka, red. A. Lityński et al., Katowice 2020.
Graczyk K., „Przestępstwa wrześniowe” w orzecznictwie Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz). Część I: Przestępstwa przeciwko życiu, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2018, t. XXI.
Graczyk K., „Przestępstwa wrześniowe” w orzecznictwie Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz). Część II: Przestępstwa przeciwko zdrowiu i wolności, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2019, t. XXII.
Graczyk K., Sąd doraźny katowickiego Gestapo, Przystanek Historia, https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/67353,Sad-dorazny-katowickiego-Gestapo.html [dostęp: 31.12.2020].
Graczyk K., Sądy Specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933–1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, z. 2.
Graczyk K., Sędziowie Sądu Specjalnego w Bielsku (Sondergericht Bielitz), „Miscellanea Historica-Iuridica” 2017, t. XVI, z. 2.
Graczyk K., Wznowienie postępowania karnego w praktyce Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz) 1939–1945, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).
Graczyk K., Związek Powstańców Śląskich jako organizacja mająca na celu popełnianie przestępstw przeciwko życiu. Członkowie Związku Powstańców Śląskich oraz Związku Strzeleckiego przed Sądem Specjalnym w Katowicach (Sondergericht Kattowitz), „Śląski Almanach Powstańczy” 2019, t. 5.
Kania L., Służba sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795–1945. Organizacja, prawo, ludzie, Siedlce 2015.
Małecki M., Spod ostrza gilotyny. Proces karny o szpiegostwo w III Rzeszy w świetle akt Gertrudy Świerczek i grupy „U-2” Armii Krajowej, Zabrze – Tarnowskie Góry 2019.
Mańkowski Z., Niemieckie „prawo” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Kontrowersje, [w:] Z historii państwa, prawa, miast i Polonii. Prace ofi arowane Profesorowi Władysławowi Ćwikowi w czterdziestolecie Jego pracy twórczej, red. J. Ciągwa, T. Opas, Rzeszów 1998.
Mielnik H., Koncepcja sądownictwa karnego w planowanej polskiej strefie okupacyjnej Niemiec w pracach Ministerstwa Odbudowy Administracji Publicznej w Rządzie RP na uchodźstwie 1943–1944, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2018, t. XXI.
Mielnik H., Prawo sprawdzenia prawomocnych orzeczeń sądów polskich (nieniemieckich) w Generalnym Gubernatorstwie w okresie II wojny światowej. Orzecznictwo Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, t. LXXII, z. 1.
Mielnik H., Th e legal status of the Jews in proceedings before the Polish (non-German) courts in the Lublin district of the General Government during World War II, „Acta historico-iuridica Pilsnensia” 2018.
Mielnik H., Wrzyszcz A., Status prawny dziecka w niemieckim ustawodawstwie w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1945), „Roczniki Nauk Prawnych”2019, t. 29, nr 1.
Musiał B., Kto dopomoże Żydowi…, Poznań 2019.
Salmonowicz S., Status prawny Polaka pod okupacją niemiecką (1939–1945). Uwagi o potrzebie badań, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2016, t. 9 z. 3.
Szerkus O., Die Sondergerichtsbarkeit des Polnischen Untergrundstaates, Berlin 2019 (Schrift en zur Rechtsgeschichte, Band 183).
Szopa P., „W imieniu Rzeczypospolitej…”. Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów, Rzeszów 2014.
Szulczyński A., Sądownictwo polskie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa 2020.
Szulczyński A., W togach, ale bez godła, „Polityka” 2018, nr 4 (3145).
Szyprowski B., Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej w Warszawie (sierpień 1940 r. – listopad 1941 r.), Warszawa 2016.
Uruszczak W., Perwersyjne funkcje niemieckiego „prawa” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).
Wiatr E., Na marginesie funkcjonowania sądów polskich w Generalnym Gubernatorstwie. Przypadek Majera Wolberga, „Zagłada Żydów. Studia i materiały. Pismo Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN” 2015, nr 11.
Wrzyszcz A., Das auf den in das Deutsche Reich in den Jahren 1939–1945 eingegliederten polnischen Gebieten angewandte materielle Strafrecht, „Acta historico-iuridica Pilsnensia“ 2017, nr 1.
Wrzyszcz A., Das im Generalgouvernement in den Jahren 1939–1945 angewandte materielle Strafrecht, „Juridica International“ 2017, vol. 26.
Wrzyszcz A., Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945. Organizacja i funkcjonowanie, Lublin 2008.
Wrzyszcz A., Ustrój i prawo w Generalnym Gubernatorstwie w poglądach prawników niemieckich na łamach czasopisma „Deutsches Recht” w czasie II wojny światowej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius” 2019, vol. LXVI, nr 1.

Spis treści