Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXIII, Kraków 2020

Ewa Wiśniewska

dr, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim

ORCID: 0000-0002-2387-2376

Prasa amerykańska wobec Konstytucji 3 maja

s. 255-265

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-23-013

Streszczenie

Artykuł opisuje sposób przedstawienia Konstytucji 3 maja 1791 r. przez ówczesną prasę amerykańską. Mimo ogromnego dystansu terytorialnego i ograniczeń narzucanych możliwościami technicznymi, treść tego aktu prawnego była szeroko komentowana i spotkała się z pozytywną oceną. Ustawa rządowa obowiązywała od dnia wydania do 17 czerwca 1793 r., kiedy rozpoczęły się obrady ostatniego sejmu I RP, który uznał drugi rozbiór Polski. Została ona bardzo doceniona i entuzjastycznie przyjęta w prasie amerykańskiej, która rozumiała Konstytucję jako naturalną kontynuację procesu demokratyzacji. Jednak artykuły prasowe opisujące ten akt prawny były dość ogólnikowe i zbyt daleko idące w swoim optymizmie. Wynikało z nich, że Konstytucja wprowadzała demokrację oraz przyczyniała się do zmian społecznych i politycznych w Europie. Analizując artykuły prasowe, można pochopnie dojść do wniosku, że król Stanisław August Poniatowski był reformatorem, którego głównym celem było zrównanie wszystkich poddanych, co niekoniecznie było prawdą. Co więcej, Konstytucja nie została dokładnie przetłumaczona, co uprościło i wyidealizowało jej znaczenie w relacjach prasowych.

Słowa kluczowe: Konstytucja 3 maja, prasa amerykańska, historia Polski, historia prawa, XVIII wiek, „Gazette of the United-States”, „National Gazette”

Summary

Constitution of 3rd May 1791 in the American press of the times

The paper investigates the ways the American press of the times portrayed the Constitution of 3rd May 1791. Despite the great distance and the limitations imposed by the technological possibilities of the times, the topic was nonetheless widely commented on at the time and positively received. The Governance Act was valid from the date it was issued, May 3rd 1791, until June 17th, 1793, when the last Sejm, the one which acknowledged the second partition of Poland, was held. It was much appreciated and enthusiastically welcomed in American press, which understood the Constitution as a natural continuation of the process of democratization. However, the articles depicting the document were rather general and far-fetched in their optimism towards introducing democracy, accusing the Constitution of causing social and political changes in Europe. Analyzing press articles, one may jump into hasty conclusion that the king, Stanislaw August Poniatowski, was a reformer whose main goal was to make all his subjects equal, which was not necessarily true. The Constitution was not thoroughly translated, which simplified and idealized its meaning. In the Polish historical and legal literature, the Constitution is regarded as a document of the era in which it was created, focusing on the one hand on introducing minor changes to the social system, and on the other – on much larger reforms in the organization of state power. The authors emphasize that the provisions of this basic law express a clash of different views, both related to the still prevailing feudal relations and the formation of new social and economic conditions. It shows not only the political currents of the time and the postulates of reformist parties, but also the views of the noble masses, who did not agree to too far-reaching system reforms.

Key words: The Governance Act, Constitution of 3 May 1791, the American press, history of Poland, history of law, 18th century, Gazette of the United-States, National Gazette

Bibliografia / Bibliography
Akty prawne
Ustawa Rządowa z dnia 3-go maja 1791 roku, [w:] Konstytucje w Polsce: 1791–1990, wybór i oprac. T. Kołodziejczyk, M. Pomianowska, Warszawa 1990, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/kpol/1791.html [dostęp: 30.04.2020].

Źródła
Extract from a letter from Lubeck, November 24, „National Gazette” (Philadelphia, PA), February 16, 1792.
„Gazette of the United-States” (New York, NY): July 20, 1791; July 27, 1791; August 10, 1791; June 23, 1792; July 20, 1791; July 27, 1791; July 28, 1792; August 4, 1792; August 17, 1791; August 24, 1791; September 7, 1791; October 3, 1792; October 31, 1792.
„National Gazette” (Philadelphia, PA): January 19, 1792; July 18, 1792; July 25, 1792; August 15, 1792; October 10, 1792; November 28, 1792.

Opracowania
About National Gazette, https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83025887/ [dostęp: 4.05.2020].
Ajnenkiel A., Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791–1997, Warszawa 2001.
Ajnenkiel A., Leśnodorski B., Rostocki W., Historia ustroju Polski (1764–1939), red. B. Leśnodorski, wyd. 2 popr., Warszawa 1970.
Bulla D. W., Party press era, [hasło w:] Encyclopaedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/party-press-era#ref1221170 [dostęp: 5.05.2020].
Frohnen B., Beer J., Nelson J.O., American Conservatism: An Encyclopedia, Wilmington, DE 2006.
Gazette of the United-States and the Related Titles, https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83030483/ [dostęp: 2.05.2020].
Grześkowiak-Krwawicz A., Czy rewolucja może być legalna? 3 maja 1791 w oczach współczesnych, Warszawa 2012.
Grześkowiak-Krwawicz A., Sensacja – informacja – komentarz. Londyńska prasa informacyjna o polskich „rewolucjach” 1791 r., „Kwartalnik Historyczny” 2009, R. CXVI, nr 3, s. 91–111.
Kaczmarczyk Z., Leśnodorski B., Historia państwa i prawa Polski, t. II: Od połowy XV wieku do r. 1795, red. J. Bardach, Warszawa 1966.
Konstytucja 3 maja 1791 na podstawie tekstu Ustawy Rządowej z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywanego w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, oprac.
A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 2018, s. 14, http://agad.gov.pl/wp-content/uploads/2018/12/Konstytucja-3-maja_PL-v5.pdf [dostęp: 10.05.2020].
Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. I: (966–1795), Warszawa 2010.

Spis treści