Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXIII, Kraków 2020

Michał Gałędek

dr hab., prof. UG, Uniwersytet Gdański

ORCID: 0000-0002-9538-6860

Rada Stanu Królestwa Polskiego wobec niekonstytucyjności Organizacji Komisji Rządowej Wojny

s. 267-292

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-23-014

Streszczenie

Artykuł poświęcony jest projektowi Organizacji Komisji Rządowej Wojny, przygotowanemu na początku 1816 r. i usankcjonowanemu przez cesarza po przeróbkach 17 października 1816 r. Skupiono się na rekonstrukcji przebiegu wypadków związanych z tym projektem, powstałym na zlecenie wielkiego księcia Konstantego i według jego wizji organizacji ministerialnej sprzecznej z koncepcją uregulowaną w konstytucji. Następnie dokonano analizy treści projektu oraz przedstawiono stosunek do niego członków Rady Stanu. Problem miał zarówno wymiar polityczny, jak i konstytucyjny. Stawiał zabierających głos w dyskusji w trudnym położeniu, ponieważ z jednej strony projekt był w ich przekonaniu niezgodny z Ustawą konstytucyjną, uprzywilejowując ministra w stopniu niweczącym zasadę kolegialności w komisjach rządowych zagwarantowaną jej postanowieniami. Z drugiej strony wobec nieprzejednanej postawy Wielkiego Księcia Konstantego narażał rząd polski na poważny konflikt z bratem cesarskim.

Słowa kluczowe: Komisja Rządowa Wojny, kolegialność, Królestwo Polskie, Wielki Książę Konstanty, Rada Stanu

Summary

The Council of State of the Kingdom of Poland against the unconstitutionality of the Organization of Government Commission of War

The article is devoted to issues related to the project of the Organization of the Government Commission of War prepared at the beginning of 1816 and sanctioned by the Emperor aft er the alterations on October 17, 1816. It focuses on the reconstruction of the course of events related to this project prepared on the order of Grand Duke Konstantin and according to his vision of a ministerial organization contrary to the concept regulated in the constitution. Then it analyzes the content of the project and presents the attitude of members of the Council of State to it. The problem had both its political and constitutional dimension. It put the members of the Council in a difficult position because, on the one hand, it were inconsistent with the Constitutional Act, privileging the minister to an extent that undermined the principle of collegiality in government commissions guaranteed by its provisions. On the other hand, due to the uncompromising attitude of the Grand Duke Konstantin, it exposed the Polish government to a serious conflict with the imperial brother.

Key words: Government Commission of War, collegiality, Kingdom of Poland, Grand Duke Konstantin, Council of State

Bibliografia / Bibliography
Źródła archiwalne rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych, I Rada Stanu Królestwa Polskiego, sygn. 97, 386, 414, 418.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Rada Administracyjna Królestwa Polskiego, sygn. 1, 2, 3.
Biblioteka Książąt Czartoryskich, sygn. 5242 IV.
Российский государственный архив исторически архив, Ф. 1254, Оп. 1, Д. 31, 37.

Źródła drukowane
Koźmian K., Pamiętniki, oprac. M. Kaczmarek, K. Pecold, t. 3, Warszawa 1972.
Pismo Wielhorskiego do Konstantego z 16 stycznia 1816 r., [w:] S. Askenazy, Ministerium Wielhorskiego 1815–1816, Warszawa 1898.

Akty prawne
Ustawa Konstytucyina Królestwa Polskiego, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, t. 1, nr 1.

Opracowania
Askenazy S., Łukasiński, t. 1, Warszawa 1908.
Askenazy S., Ministerium Wielhorskiego 1815–1816, Warszawa 1898.
Gałędek M., Collegial Decision-Making as the Foundation of Local Administration Reform on the Eve of Congress Poland Establishment, „Österreichische Zeitschrift für Geschichtswissenschaft / Austrian Journal of Historical Studies” 2021, nr 1 [w druku]
Gałędek M., Koncepcje i projekty nowego ustroju administracji dla przyszłego Królestwa Polskiego. Studium z dziejów myśli administracyjnej, Sopot 2017.
Gałędek M., Podział resortowy administracji Księstwa Warszawskiego „Przegląd Prawa Publicznego” 2014, nr 1.
Gałędek M., W przededniu pierwszego konfl iktu ustrojowego. Debata w Radzie Administracyjnej Królestwa Polskiego o usamodzielnieniu radców stanu w komisjach rządowych na przełomie 1815 i 1816 r., „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2017, t. XX.
Izdebski H., Kolegialność w Komisjach Rządowych Królestwa Polskiego w latach 1815–1830, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1971, t. XXIII, nr 1.
Izdebski H., Rada Administracyjna Królestwa Polskiego w latach 1815–1830, Warszawa 1978.
Osiecka M., Kancelaria i archiwum. System kancelaryjny i archiwalny komisji rządowych w Królestwie Polskim w latach 1815–1867, Warszawa 2015.
Stojanowski J., Ministerium Wojny, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1929, t. 1, z. 2.
Tokarz W., Armja Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917.

Spis treści