Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXIV, Kraków 2021

Grzegorz M. Kowalski

dr hab., Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

ORCID: 0000-0002-7984-6230

Sprawy karne SS-manów z załogi KL Auschwitz przed sądami powszechnymi w Polsce w latach 1946–1955. Artykuł koncepcyjny

s. 99-112

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-24-006

Streszczenie

Artykuł ma na celu przedstawienie koncepcji badań nad procesami członków załogi SS byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau przed sądami powszechnymi w Polsce w latach 1946‒1955. Przedstawiono w nim wybrane zagadnienia dotyczące analizowanej tematyki wraz z przykładową literaturą oraz niepełne dane statystyczne. W dostępnej w internecie bazie Załoga SS KL Auschwitz znajdują się informacje o 8502 SS-manach. Na podstawie zgromadzonych materiałów można stwierdzić, że w omawianym okresie liczba osób, co do których zachowały się jakiekolwiek dokumenty wymiaru sprawiedliwości, wynosi 722. Natomiast liczba SS-manów z załogi KL Auschwitz, co do których przeprowadzono postępowanie sądowe zakończone wyrokiem w Polsce, wynosi 695. Kolejnym krokiem w kierunku przeprowadzenia charakterystyki procesów SS-manów z załogi KL Auschwitz toczących się przed polskimi sądami winno być pełne opisanie stanu badań i literatury przedmiotu.

Słowa kluczowe: załoga SS KL Auschwitz, proces karny, sądy polskie, 1946‒1955

Summary

Criminal cases of SS men from the KL Auschwitz garrison before common courts in Poland in 1946–1955. Concept article

The article aims to present the concept of research on the trials of the members of the SS garrison of the former German Nazi concentration and extermination camp Auschwitz-Birkenau before common courts in Poland in the years 1946–1955. It presents selected issues related to the analyzed subject, along with an exemplary literature, and shows incomplete statistical data. Information about 8502 SS men can be found in the database The SS KL Auschwitz Garrison available on the Internet. On the basis of the collected materials, it can be concluded that in the period, the number of people for whom any documents of the judiciary have survived is 722. On the other hand, the number of SS men from the KL Auschwitz garrison, against whom court proceedings ended with a verdict in Poland, is 695. The next step towards characterizing the trials of SS-men from the KL Auschwitz garrison pending before Polish courts should be a complete description of the state of research and literature on the subject.

Key words: SS KL Auschwitz Garrison, criminal case, Polish courts, 1946‒1955

Bibliografia / Bibliography
Akty prawne
Dekret z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego, tekst jedn. Dz.U. z 1946 r., nr 69, poz. 377.
Dekret z dnia 28 czerwca 1946 r. o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w czasie wojny 1939–1945 r., Dz.U. z 1946 r., nr 41, poz. 237.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. Kodeks postępowania karnego, Dz.U. z 1928 r., nr 33, poz. 313.
Opracowania internetowe
Gramza Ł., Ściganie sprawców zbrodni popełnionych w obozie zagłady KL Auschwitz-Birkenau, Truthaboutcamps.eu, https://truthaboutcamps.eu/th/zaloga-ss-kl-auschwitz/dokumentacja-pl/16821,Sciganie-sprawcow-zbrodni-popelnionych-w-oboziezaglady-KL-Auschwitz-Birkenau.html [dostęp: 26.09.2021].
Gramza Ł., Śledztwo ws. KL Auschwitz-Birkenau, 27.01.2021, przystanekhistoria.pl, https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/61872,Sledztwo-ws-KL-Auschwitz-Birkenau.html [dostęp: 26.09.2021].
Kwilosz J., Nota edytorska, Truthaboutcamps.eu, https://truthaboutcamps.eu/th/zaloga-sskl-auschwitz/dokumentacja-pl/16820,SS-KL-Auschwitz-Oboz-Nota-Edytorska.html [dostęp: 26.09.2021].
Lasik A., Wykaz ważniejszych zespołów archiwalnych wykorzystanych w opracowaniu, Truthaboutcamps.eu, https://truthaboutcamps.eu/th/zaloga-ss-kl-auschwitz/dokumentacja-pl/16822,Wykaz-wazniejszych-zespolow-archiwalnychwykorzystanych-w-opracowaniu.html [dostęp: 26.09.2021].
Załoga SS KL Auschwitz, Truthaboutcamps.eu, https://truthaboutcamps.eu/th/form/60,Zaloga-SS-KL-Auschwitz.html [dostęp: 26.09.2019].
Literatura
Bibliografia KL Auschwitz za lata 1942‒1980, oprac. A. Malcówna, Oświęcim 1991.
Birt M., Dekret sierpniowy PKWN z 1944 roku jako instrument legalizacji władzy komunistycznej w Polsce, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2019, t. 41, nr 4 (Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 3959), s. 65–85, https://doi.org/10.19195/2300-7249.41.4.4.
Foks M., Nie ma niewinnych esesmanów. Część trzecia rozmowy z dr. Piotrem Setkiewiczem, Instytut Pamięci Narodowej, https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/nie-tylko-oksiazkach/101643,Nie-ma-niewinnych-esesmanow.html [dostęp: 26.09.2019].
Gieroń R., Półmrok. Procesy karne w sprawie przestępstw okupacyjnych popełnionych przez chłopów wobec Żydów w województwie krakowskim, Kraków 2020.
Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce 1944‒1950, Warszawa 2002.
Lasik A., Procesy esesmanów z załogi KL Auschwitz, [w:] Auschwitz. Nazistowski obóz śmierci, red. F. Piper, T. Świebocka, [Oświęcim] 1993, s. 295–303.
Lasik A., Sztafety ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych. Rozwój organizacyjny, ewolucja zadań i struktur oraz socjologiczny obraz obozowych załóg SS, Oświęcim 2007.
Lasik A., Ściganie i karanie członków załogi KL Auschwitz, [w:] Auschwitz 1940‒1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. V: Epilog, red. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim-Brzezinka 1995, s. 57–71.
Lasik A., Ściganie, sądzenie i karanie członków oświęcimskiej załogi SS. Procedura. Zagadnienie winy i odpowiedzialności, „Zeszyty Oświęcimskie” 1995, nr 21, s. 189–250.
Lasik A., Załoga SS w KL Auschwitz w latach 1940‒1945, Bydgoszcz 1994.
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5, Warszawa 2013.
Lityński A., Inaczej o pierwszej dekadzie Polski Ludowej. Obraz sądów karnych, [w:] Z dziejów prawa Rzeczypospolitej Polskiej, red. A. Lityński, Katowice 1991, s. 139–163.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Lukowski J., Bibliografia obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka, cz. 2: Procesy zbrodniarzy hitlerowskich – członków administracji i załogi zbrojnej obozu, Warszawa 1968.
Pasek A., Dekret PKWN z 31 sierpnia 1944 r. („sierpniówka”). Próba analizy historycznoprawnej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1999, t. 51, z. 1–2, s. 319–345.
Pasek A., Przestępstwa okupacyjne w polskim prawie karnym z lat 1944‒1956, Wrocław 2002 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, nr 277).
Smoleń K., Karanie zbrodniarzy wojennych, [w:] Auschwitz. Nazistowski obóz śmierci, red. F. Piper, T. Świebocka, [Oświęcim] 1993, s. 283–294.

Spis treści