Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXIV, Kraków 2021

Adam Bojarski

dr

ORCID: 0000-0001-9951-5677

Procedura nadania stopnia Pierwszego Marszałka Polski lub Marszałka Polski w XX wieku

s. 131-152

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-24-008

Streszczenie

W historii oręża polskiego w XX w. tylko sześć osób otrzymało buławę marszałkowską. Celem artykułu jest analiza postępowań przyznania stopnia Pierwszego Marszałka Polski Józefowi Piłsudskiemu oraz stopnia Marszałka Polski: Ferdinandowi Fochowi, Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, Michałowi Żymierskiemu, Konstantemu Rokossowskiemu oraz Marianowi Spychalskiemu pod kątem ich zgodności z obowiązującymi ówcześnie przepisami. Z ustaleń autora wynika, że jedynie Edward Śmigły-Rydz oraz Marian Spychalski otrzymali stopnie wojskowe Marszałka Polski zgodnie z przepisami prawa.

Słowa kluczowe: Pierwszy Marszałek Polski, Marszałek Polski, Wojsko Polskie, Józef Piłsudski, Ferdinand Foch, Edward Śmigły-Rydz, Michał Żymierski, Konstanty Rokossowski, Marian Spychalski

Summary

Procedure for conferring the rank of First Marshal of Poland or Marshal of Poland in the 20th century

In the history of Polish Army in the 20th century only six persons received a marshal’s rank. The purpose of the article is the analysis of the legal provisions of the proceedings of granting the rank of First Marshal of Poland to Józef Piłsudski and the ranks of Marshal of Poland to Ferdinand Foch, Edward Śmigły-Rydz, Michał Żymierski, Konstanty Rokossowski and Marian Spychalski from the point of view of their compliance with the regulations in force at that time. The author’s findings show that only Edward Śmigły-Rydz and Marian Spychalski received the military ranks of the Marshal of Poland in accordance with the legal regulations.

Key words: First Marshal of Poland, Marshal of Poland, Polish Army, Józef Piłsudski, Ferdinand Foch, Edward Śmigły-Rydz, Michał Żymierski, Konstanty Rokossowski, Marian Spychalski

Bibliografia / Bibliography
Źródła
Dekret L. 2093 z dnia 19 marca 1920 r., Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 12 z dnia 3 kwietnia 1920 r.
Dział Nieurzędowy. Z Prezydjum Rady Ministrów, Monitor Polski, nr 85 z dnia 14 kwietnia 1923 r.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 12 z dnia 3 kwietnia 1920 r.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 3 z dnia 18 lutego 1922 r.
Pismo z dnia 4 maja 1945 r. wydane przez Wojsko Polskie Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy.
Pismo z dnia 5 listopada 1949 r. w sprawie nadania Obywatelowi Konstantemu Rokossowskiemu stopnia Marszałka Polski.
Rocznik Oficerski 1928.
Rozkaz L. 1088 z dnia 19 marca 1920 r., Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 12 z dnia 3 kwietnia 1920 r.
Z General. Insp. Sił Zbrojnych, Monitor Polski, nr 262 z dnia 10 listopada 1936 r.
Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 10 listopada 1936 r., Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 3 z dnia 11 listopada 1936 r.
Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 10 listopada 1936 r., Monitor Polski, nr 262 z dnia 10 listopada 1936 r.
Akty prawne
Orędzie Rady Regencyjnej z dnia 11 listopada 1918 r. w przedmiocie przekazania naczelnego dowództwa Wojsk Polskich brygadjerowi Józefowi Piłsudskiemu, Dz.Pr.P.P. z 1918 r., nr 17, poz. 38.
Orędzie Rady Regencyjnej w przedmiocie rozwiązania Rady Regencyjnej i przekazania Najwyższej Władzy Państwowej naczelnemu dowódcy Wojsk Polskich Józefowi Piłsudskiemu, Dz.Pr.P.P. z 1918 r., nr 17, poz. 39.
Dekret naczelnego dowódcy Józefa Piłsudskiego z dnia 14 listopada, Dz.Pr.P.P. z 1918 r., nr 17, poz. 40.
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, Dz.Pr.P.P. z 1918 r., nr 17, poz. 41.
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 28 listopada 1918 r. o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, Dz.Pr.P.P. z 1918 r., nr 18, poz. 46.
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 28 listopada 1918 r., o wyborach do Sejmu Ustawodawczego, Dz.Pr.P.P. z 1918 r., nr 18, poz. 47.
Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 lutego 1919 r. o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, Dz.Pr.P.P. z 1919 r., nr 19, poz. 226.
Ustawa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o ustaleniu starszeństwa i nadaniu stopni oficerskich w Wojsku Polskiem, Dz.Pr.P.P. z 1919 r., nr 65, poz. 399.
Ustawa z dnia 11 maja 1920 r. w przedmiocie uznania nazwisk przybranych podczas służby wojskowej, Dz.U. z 1920 r., nr 42, poz. 251.
Ustawa tymczasowa z dnia 29 października 1920 r. o uposażeniu osób wojskowych. Dz.U. z 1920 r., nr 106, poz. 699.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1921 r., nr 44, poz. 267.
Ustawa z dnia 23 marca 1922 r. o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich, Dz.U. z 1922 r., nr 32, poz. 256.
Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 4 lipca 1923 r. w przedmiocie uchwały Sejmu w sprawie zasłużenia się Narodowi Marszałka Józefa Piłsudskiego, Dz.U. z 1923 r., nr 67, poz. 520.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. z 1935 r., nr 30, poz. 227.
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 12 marca 1937 r. o służbie wojskowej oficerów, Dz.U. z 1937 r., nr 20, poz. 128.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1938 r. o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, Pierwszego Marszałka Polski, Dz.U. z 1938 r., nr 25, poz. 219.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1947 r., nr 18, poz. 71.
Ustawa z dnia 9 marca 1948 r. o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy, Dz.U. z 1948 r., nr 15, poz. 107.
Dekret z dnia 3 kwietnia 1948 r. o służbie wojskowej oficerów Wojska Polskiego, Dz.U. z 1948 r., nr 20, poz. 135.
Ustawa z dnia 23 marca 1951 r. o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy, Dz.U. z 1951 r., nr 16, poz. 126.
Dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych, Dz.U. z 1951 r., nr 22, poz. 172.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. z 1952 r., nr 33, poz. 232.
Ustawa z dnia 13 grudnia 1957 r. o służbie wojskowej oficerów Sił Zbrojnych, Dz.U. z 1958 r., nr 2, poz. 5.
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. z 1967 r., nr 44, poz. 220.
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny, Dz.U. z 1969 r., nr 13, poz. 95.
Ustawa z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, Dz.U. z 1970 r., nr 16, poz. 134.
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej, Dz.U. z 2021 r., poz. 372 (tekst jednolity).
Komentarz prawniczy
Makowski W., Kodeks Karny obowiązujący tymczasowo w Rzeczypospolitej Polskiej na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego z dodaniem przepisów przechodnich i ustaw zmieniających i uzupełniających postanowienia karne kodeksu, odpowiednich przepisów Kodeksu Karnego Niemieckiego i Ustawy Karnej Austrjackiej obowiązujących w pozostałych dzielnicach Rzplitej oraz Komentarza i orzeczeń Sądu Najwyższego, t. I: Część ogólna, Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”, Warszawa 1921.
Opracowania
Ciświcki T., O Naczelniku Państwa i Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej. Studjum prawno-polityczne, Fiszer i Majewski, Poznań 1922.
Gotowiecki P., Restitutio ad integrum – prawno-polityczna doktryna ośrodka legalistycznego emigracji politycznej na Zachodzie (1945–1990), ,,Miscellanea Historico-Iuridica” 2016, t. 15, z. 1, s. 205–220.
Kołomiejczyk N., Halaba R, Góra W., Calendarium Polski Ludowej 1944–1963. Cz. 2: 1954–1963, ,,Przegląd Historyczny” 1964, nr 3, s. 454–491.
Kulka G., Sprawa sądowo-honorowa gen. Michała Żymierskiego w latach 1925–1929, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2014, nr 4, s. 181–193.
Nowak K., Kompetencje głowy państwa w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i bezpieczeństwa państwa w polskim prawie konstytucyjnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016.
Pałka J., Działalność Michała Żymierskiego w czasie okupacji niemieckiej w świetle akt Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, ,,Kwartalnik Historyczny” 2014, R. CXXI, nr 2, s. 345–376.
Piwowarski E., Donos na Mariana Spychalskiego, czyli Michała Żymierskiego ,,Uwagi o stosunkach służbowych ze Spychalskim”, ,,Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2011, R. XII, nr 4, s. 131–144.
Poksiński J., Sprawa karna Michała Żymierskiego. Część I: Aresztowanie i śledztwo, ,,Palestra” 2000, nr 4, s. 183–195.
Poksiński J., Sprawa karna Michała Żymierskiego. Część II: Rozprawa główna, ,,Palestra” 2000, nr 5–6, s. 88–103.
Poksiński J., Sprawa karna Michała Żymierskiego. Część III: Wyrok Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie, ,,Palestra” 2000, nr 7–8, s. 120–130.
Inne
Wniosek Prezydenta RP Andrzeja Dudy z dnia 30 marca 2018 r. o ponowne rozpatrzenie ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o pozbawianiu stopni wojskowych osób i żołnierzy rezerwy, którzy w latach 1943–1990 swoją postawą sprzeniewierzyli się polskiej racji stanu, https://www.sejm.gov.pl/prace/veta/8-172-152-2018.pdf [dostęp: 24.11.2021].

Spis treści