Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXV, Kraków 2022

Piotr Michalik

dr, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

ORCID: 0000-0003-4457-0139

„Wstrząsające wspomnienie uzurpacji Bonapartego?” – uchwalenie zasad prawa spadkowego do kodeksu cywilnego Wolnego Miasta Krakowa

s. 13-36

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-25-001

Streszczenie

Powołując na Kongresie Wiedeńskim Wolne Miasto Kraków (1815–1846), mocarstwa opiekuńcze: Austria, Rosja i Prusy postanowiły, iż w miejsce obowiązującego dotychczas na jego terytorium prawa francuskiego i austriackiego zostaną uchwalone nowe kodeksy: cywilny, karny, procedury cywilnej i procedury karnej. Przedmiotem artykułu w jego pierwszej części jest analiza prac kodyfikacyjnych prowadzonych w Krakowie w latach 1816–1818 przez Zgromadzenie Reprezentantów oraz powołany przez nie Komitet Prawodawczy. Efektem tych prac, prowadzonych pod nadzorem kierowanej przez rezydentów mocarstw opiekuńczych Komisji Organizacyjnej, było uchwalanie w 1818 r. 297 zasad prawa do projektowanych, ale ostatecznie niewprowadzonych kodyfikacji. W drugiej części artykułu przedstawiono szczegółową analizę uchwalenia 31 zasad prawa spadkowego do przygotowywanego nowego kodeksu cywilnego, który miał zastąpić obowiązujący w Krakowie od 1810 r. Kodeks Napoleona (Code Napoléon). Analiza ta wskazuje, w jakim stopniu krakowscy legislatorzy zamierzali oprzeć swoją kodyfikację na rozwiązaniach przyjętych w prawie francuskim.

Słowa kluczowe: Wolne Miasto Kraków, kodyfikacja, kodeks cywilny, zasady prawa, Code Napoléon (Kodeks Napoleona), prawo spadkowe

Summary

„A shocking memory of Bonaparte’s usurpation?” – an enactment of the principles of law of succession to the Civil Code of the Free City of Krakow

Establishing the Free City of Krakow (1815–1846) at the Congress of Vienna, the protecting powers of Austria, Russia, and Prussia decided that new codes of laws would be adopted in place of the French and Austrian law that had been in force on its territory so far. The subject of this article in its first part is the analysis of codification works carried out in Krakow in the years 1816–1818 by the Assembly of Representatives and the Legislative Committee appointed by them. Th e result of this work, conducted under the supervision of the Organizing Commission headed by the residents of the protecting powers, was the enactment in 1818 of 297 principles of law to the proposed but ultimately not introduced codifications. The second part of the paper presents a detailed analysis of the adoption of 31 principles of inheritance law to the new civil code being prepared, which was to replace the Napoleonic Code (Code Napoléon). This analysis indicates to what extent the Krakow legislators intended to base their own civil codification on the solutions adopted in French law.

Key words: Free City of Krakow, codification, civil code, principles of law, Code Napoléon (Napoleonic Code), inheritance law

Bibliografia / Bibliography
Źródła archiwalne
Archiwum Narodowe w Krakowie, zespół 29/200: „Archiwum Wolnego Miasta Krakowa”:
Protokoły Komisji Organizacyjnej od 2 kwietnia do 17 grudnia 1816 r., sygn. WMK I-3,
Protokoły rozwinięcia konstytucji, sygn. WMK I-7,
Protokoły prawodawcze, sygn. WMK I-8,
Akta ogólne Senatu, sygn. WMK V-1,
Akta ogólne Senatu, sygn. WMK V-2.
Źródła drukowane
Code Napoléon, édition originale et seule offi cielle, Paris 1807.
Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego, Drukarnia Księży Pijarów, Warszawa 1810.
Dziennik Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu, 1816–1822.
„Gazeta Krakowska”, 1794–1849, skany dostępne w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/78940 [dostęp: 3.09.2021].
Kodex Napoleona z przypisami, t. I–II, Drukarnia Księży Pijarów, Warszawa 1808.
Meciszewski H., Do historyi ustawodawstwa karnego tudzież Sejmów Prawodawczych byłej Rzpltej Krakowskiej. Odpowiedź na objaśnienie artykułu wstępnego w N. 200 Czasu z strony Redakcyi dane, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1849.
Pomniki prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej 1815–1818, t. I: Akta zasadnicze, protokóły Komisji Organizacyjnej, wyd. W. Tokarz, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1932.
Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchii Austryackiej, cz. I–III, z c.k. drukarni nadwornej i rządowej, Wiedeń 1811 (ABGB).
Ustawy cywilne dla Galicyi Wschodniey, cz. I–III, drukiem Józefa Hraszańskiego, Wiedeń 1797.
Opracowania
Bartel W.M., Ustrój i prawo Wolnego Miasta Krakowa 1815–1846, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
Cichoń P., Zmiany prawnoustrojowe w „napoleońskim” Krakowie w latach 1809–1815, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2021, t. XXIV, s. 31–48.
Dziadzio A., Der Code civil in der Rechtsprechung der Freien Stadt Krakau (1815–1846). Zwischen französischer und österreichischer Rechtskultur, „Beiträge zur Rechtsgeschichte Österreichs” 2020, t. 10, z. 2, s. 269–277.
Fierich F.X., Sąd trzeciej instancji i najwyższy sąd sejmowy na tle całokształtu organizacji sądownictwa Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1833), Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1917.
Michalik P., Stosowanie przepisów prawa spadkowego Code civil przez sądy Wolnego Miasta Krakowa – sprawa Sawiczewskich, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2021, t. 14, z. 3, s. 307–330.
Pauli L., Austriacki kodeks karny z 1803 r. w Wolnym Mieście Krakowie (1815–1833), cz. 1, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze” 1968, z. 40.
Sobociński W., Jan Wincenty Bandtkie obrońcą Kodeksu Napoleona, „Rocznik Lubelski” 1960, t. 3, s. 157–176.
Uruszczak W., Prawo francuskie w Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846), [w:] Szkice z dziejów ustroju i prawa. Poświęcone pamięci Ireny Malinowskiej-Kwiatkowskiej, red. M. Kwiecień, M. Małecki, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1997, s. 91–99.
Wachholz S., Rzeczpospolita Krakowska. Okres od 1815 do 1830 r., Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1957.

Spis treści