Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXV, Kraków 2022

Piotr Zieliński

dr, Uniwersytet Gdański

ORCID: 0000-0002-2664-7203

Małgorzata Radkowska-Gizelska

mgr, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

ORCID: 0000-0003-1899-662X

„Godność stanu (zawodu) lekarskiego” w Polsce – perspektywa historycznoprawna (1918–1991)

s. 209-226

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-25-011

Streszczenie

W artykule przedstawiono genezę powstawania samorządu zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów w Polsce oraz omówiono najważniejsze etapy w kształtowaniu deontologii wyżej wymienionego zawodu od początków II Rzeczypospolitej Polskiej. Praca została poświęcona etycznej zasadzie dbania o godność zawodu lekarskiego oraz niepostępowania w sposób podważający zaufanie do tegoż zawodu (o której mowa w art. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej z 1991 r.). Autorzy szczególną uwagę poświęcili zmianom, które miały miejsce na przestrzeni lat, oraz ukazaniu zróżnicowanego podejścia do sposobu postrzegania przedmiotowej zasady etyki lekarskiej.

Słowa kluczowe: historia samorządu zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów w Polsce, godność zawodu lekarskiego, prawo medyczne, etyka lekarska

Summary

“The dignity of the medical profession” in Poland – historical and legal perspective (1918–1991)

This paper presents the genesis of the formation of the doctors’ and dentists’ professional self-government in Poland and discusses the most important stages of shaping the deontology of the aforementioned profession since the beginning of the Second Polish Republic. The paper is devoted to the ethical principle of preserving the dignity of the medical profession and not acting in a manner that undermines trust in that profession (as referred to in Article 1 of the Code of Medical Ethics of 1991). The authors have given special attention to the changes that have taken place over the years and have shown different approaches to the perception of this medical ethics’ principle.

Key words: history of the professional self-government of doctors and dentists in Poland, the dignity of the medical profession, medical law, medical ethics

Bibliografia / Bibliography
Opracowania
Barankiewicz T., Współczesne metody badania prawa, ,,Studia Prawnicze KUL” 2010, nr 1, s. 115–131.
Biesaga T., Elementy etyki lekarskiej, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
Brzeziński T., Etyka lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
Fenigsen R., Przysięga Hipokratesa. Rozważania o etyce i eutanazji, Świat Książki, Warszawa 2010.
Górnicki B., Nowe problemy etyki lekarskiej, „Etyka” 1975, t. 14, s. 25–42.
Kodeks Etyki Lekarskiej. Komentarz, red. O. Nawrot, Arche, Sopot 2021.
Kordel K., Kordel P., Odpowiedzialność zawodowa lekarzy w PRL, „Medyczna Wokanda” 2013, nr 5, s. 163–167.
Kordel P., Geneza, struktura i funkcjonowanie samorządu lekarskiego w Polsce w latach 1989–2009, rozprawa doktorska, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2012.
Kordel P ., Kordel K., Odpowiedzialność zawodowa lekarzy w okresie II Rzeczypospolitej, „Medyczna Wokanda” 2012, nr 4, s. 129–135.
Linke K., Komentarz do art. 1–5 Kodeksu etyki lekarskiej, „Medyczna Wokanda” 2015, nr 7, s. 11–30.
Paprocka-Lipińska A., Normy kodeksowe w Polsce na przestrzeni wieków, [w:] Etyka w medycynie. Między teorią a praktyką, red. A. Paprocka-Lipińska, R. Budziński, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2016, s. 63–74.
Pasierski T., Lekarz – zawód czy profesja, „Medycyna po Dyplomie” 2009, t. 18, nr 4, s. 133–135.
Popielski B., Orzecznictwo lekarskie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1981.
Radkowska M., Czy lekarz z awsze jest lekarzem? Odpowiedzialność zawodowa za naruszenie godności zawodu, [w:] Prawo i medycyna, t. 1: Między standardem a odpowiedzialnością, red. B. Kmieciak, Wydawnictwo Th ink & Make, Warszawa 2018, s. 81–96.
Sikora A., Pojęcie, rozwój i struktura polskich kodeksów etyki lekarskiej na tle etyki zawodowej, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2002, t. 13, s. 95–109.
Skrzypczak J., Kompetencje samorządu zawodowego lekarzy w zakresie odpowiedzialności zawodowej w Polsce, „Przegląd Politologiczny” 2011, nr 4, s. 95–108.
Skrzypczak J., Orzecznictwo Naczelnego Sądu Lekarskiego z 2015 r., „Medyczna Wokanda” 2015, nr 7, s. 267–334.
Skrzypczak J., Przegląd orzecznictwa Naczelnego Sądu Lekarskiego z 2014 r., „Medyczna Wokanda” 2014, nr 6, s. 111–137.
Skrzypczak J., Przegląd orzecznictwa NSL za rok 2009, „Medyczna Wokanda” 2010, nr 2, s. 113–136.
Sprawozdanie z działalności Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, „Medyczna Wokanda” 2009, nr 1, s. 173–188.
Szewczyk K., Etyka i deontologia lekarska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1994.
Zieliński T., Prawo lekarskie Drugiej Rzeczypospolitej w zarysie, „Zeszyty Prawnicze” 2011, t. 11, nr 2, s. 401–423.
Akty prawne
Konstytucje
Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. z 1935 r., nr 30, poz. 227.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 z późn. zm.
Ustawy
Ustawa z dnia 2 grudnia 1921 r. w przedmiocie wykonywania praktyki lekarskiej w Państwie Polskiem, Dz.U. z 1921 r., nr 105, poz. 762.
Ustawa z dnia 2 grudnia 1921 r. o ustroju i zakresie działania Izb Lekarskich, Dz.U. z 1921 r., nr 105, poz. 763.
Ustawa z dnia 15 marca 1934 r. o izbach lekarskich, Dz.U. z 1934 r., nr 31, poz. 275.
Ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o zniesieniu izb lekarskich i lekarsko-dentystycznych, Dz.U. z 1950 r., nr 36, poz. 326.
Ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia, Dz.U. z 1950 r., nr 36, poz. 332 z późn. zm.
Ustawa z dnia 28 października 1950 r. o zawodzie lekarza, Dz.U. z 1950 r., nr 50, poz. 458 z późn. zm.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich, Dz.U. z 1989 r., nr 30, poz. 158 z późn. zm.
Ustawa z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich, t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1342.
Pozostałe akty prawne
Dekret z dnia 8 listopada 1946 r. o organizacji samorządu zawodowego lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i aptekarskiego, Dz.U. z 1946 r., nr 64, poz. 354.
Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 1946 r. o utworzeniu okręgowych izb lekarskich, Dz.U. z 1947 r., nr 3, poz. 14.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 1958 r. w sprawie ogłaszania się fachowych pracowników służby zdrowia, wykonujących zawód poza zakładami społecznymi służby zdrowia, Dz.U. z 1958 r., nr 44, poz. 220.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 czerwca 1977 r. w sprawie ogłaszania się pracowników medycznych wykonujących zawód poza zakładami społecznymi służby zdrowia, Dz.U. z 1977 r., nr 20, poz. 84.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 14 listopada 1988 r. w sprawie ogłaszania się pracowników medycznych wykonujących zawód poza zakładami społecznymi służby zdrowia, Dz.U. z 1988 r., nr 39, poz. 312 z późn. zm.
Zalecenie Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 1968 r., Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 1968 r., nr 6, poz. 30–36.
Akty korporacyjne
Zbiór zasad deontologii lekarskiej przyjętych na Walnem Zebraniu Naczelnej Izby Lekarskiej w dniu 16 czerwca 1935 r.
Zbiór zasad etyczno-deontologicznych Polskiego Lekarza uchwalonych przez Nadzwyczajne Walne Zebranie Delegatów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w 1977 r.
Uchwała nr 4 Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 14 grudnia 1991 r. w sprawie przepisów wprowadzających Kodeks Etyki Lekarskiej.
Uchwała nr 5 Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 14 grudnia 1991 r. w sprawie Kodeksu Etyki Lekarskiej.
Źródła elektroniczne
Naczelna Izba Lekarska, Sprawozdania roczne NROZ, https://nil.org.pl/izba/naczelny-rzecznik-odpowiedzialnosci-zawodowej/sprawozdania/rocznenroz?
fbclid=IwAR2VIsrkRJGkX6xhs_kvyi1jqgAOHrSdM7n-JzMIOiijms_AOaef8qRdiRM [dostęp: 6.12.2022].
Naczelna Izba Lekarska, Naczelny Sąd Lekarski – Dane liczbowe dotyczące sądów lekarskich, https://nil.org.pl/izba/naczelny-sad-lekarski/sprawozdania/dane-liczbowe-dotyczacesadow-lekarskich?fb clid=IwAR3QvUuWFTubTV3IHXVmzScLEaQ6Fv8cY5JER3iVDsvJ049eeLawSwWte_Q [dostęp: 6.12.2022].

Spis treści