Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego XXVI, Kraków 2023

Andrzej Gierszewski

dr, Muzeum Gdańska

ORCID: 0009-0003-0457-8432

Piotr Kitowski

dr, adiunkt, Uniwersytet Gdański

ORCID: 0000-0002-0581-9424

Wilkierz miasta Debrzna z 1407 roku

s. 77-92

DOI: 10.48269/2450-6095-sdpipp-26-004

Streszczenie

Wilkierz miasta Debrzna z 1407 r. jest obecnie najstarszym znanym nauce zbiorem praw małych miast na Pomorzu Gdańskim. Przygotowany przez Radę Miejską i zatwierdzony przez Krzyżaków dokument składa się z 48 artykułów, które regulowały najważniejsze aspekty życia gminy oraz wprowadzały sankcje karne za określone wykroczenia. Odpis dokumentu zachowany w Archiwum Państwowym w Szczecinie pozwala zakładać, że jego pierwotna treść mogła mieć inny układ oraz że niektóre postanowienia były aktualizowane po wydaniu wilkierza. Zbiór praw regulował życie gminy w niemalże niezmienionej formie aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r.

Słowa kluczowe: Pomorze, zakon krzyżacki, Debrzno, wilkierz, prawo, miasta

Summary

Town statutes of the town of Debrzno from 1407

Town statutes of Debrzno from 1407 are currently the oldest known collection of rights of small towns in Pomerania. The document prepared by the City Council and approved by the Teutonic Knights consists of 48 articles which regulated the most important aspects of the life of the commune and introduced penal sanctions for specific offenses. A copy of the document preserved in the State Archives in Szczecin allows us to assume that its original content could have had a different layout and that some resolutions were updated after the release of the statutes. The set of laws regulated the life of the commune in an almost unchanged form until the first partition of Polish Commonwealth in 1772.

Key words: Pomerania, Teutonic Order, Debrzno, town statutes, law, towns

Bibliografia / Bibliography
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy:
Akta miasta Chojnic, sygn. 1675/139, 1675/138, 1675/139, 1675/147, 1675/151.
Archiwum Państwowe w Gdańsku:
Recesy zjazdów mniejszych miast Prus Królewskich, sygn. 494/1.
Archiwum Państwowe w Szczecinie:
Akta miasta Debrzna, sygn. 195/50, 195/554, 195/D/44, 195/D/45.
Źródła drukowane
Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des deutschen Ordens, hrsg. von M. Toeppen, Bd. 1, Duncker und Humblot, Lepizig 1878.
Bär M., Westpreußen unter Friedrich dem Großen, Bd. 2, Verlag von S. Hirzel, Leipzig 1909.
Opracowania
Barkowski A., Pr. Friedland von 1354 bis 1904 zur Feier des 550jähr. Bestehens der Stadt Pr. Friedland sowie des 350jähr. Bestehens der evangelischen Kirchengemeinde, (im Selbstverlage des Verfassers), Pr[eußisch] Friedland 1904.
Bruski K., Miejsce Chojnic w państwie krzyżackim, [w:] Dzieje Chojnic, red. K. Ostrowski, Urząd Miejski w Chojnicach, Chojnice 2003, s. 80–92.
Czaja R., Urbanizacja kraju, [w:] Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, red. M. Biskup, R. Czaja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 177–199.
Deutsch-Polnisches, Polnisch-Deutsches Juristisches Wörterbuch, bearb. von E. Zolondek, Tl. 1–2, Verlag Gebrüder Böhm, Leipzig 1931.
Franz W., Königsberger Willküren, Kommissionsverlag von Bruno Meyer & Co., Königsberg 1928.
Fryda M., Debrzno i okolice w dobie panowania krzyżackiego na ziemi człuchowskiej (1312–1454), [w:] Dzieje miasta i gminy Debrzno, red. M. Fryda, Wydawnictwo Jasne, Pruszcz Gdański 2014, s. 89–117.
Fryda M., W Prusach Królewskich, [w:] Dzieje miasta i gminy Debrzno, red. M. Fryda, Wydawnictwo Jasne, Pruszcz Gdański 2014, s. 121–191.
Geremek B., Problem siły roboczej w Prusach w pierwszej połowie XV w., „Przegląd Historyczny” 1957, t. 48, nr 2, s. 195–233.
Gierszewski S., W łączności z Polską, [w:] Chojnice. Dzieje miasta i powiatu, red. S. Gierszewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971, s. 79–125.
Groth A., Małe miasta pomorskie w latach 1772–1806, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2009.
Groth A., Udział w życiu politycznym Prus Królewskich, [w:] Dzieje Chojnic, red. K. Ostrowski, Urząd Miejski w Chojnicach,, Chojnice 2003, s. 120–125.
Heckmann D., Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2020.
Maciejewski T., Prawo sądowe w ustawodawstwie miasta Gdańska w XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984.
Maciejewski T., Wilkierze miasta Torunia, Ars boni et aequi, Poznań 1997.
Maciejewski T., Zbiory wilkierzy w miastach państwa zakonnego do 1454 r. i Prus Królewskich lokowanych na prawie chełmińskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1989.
Miasto i państwo na przestrzeni dziejów: studium historyczno-prawne. Księga jubileuszowa z okazji czterdziestopięciolecia pracy naukowej oraz 70. urodzin Profesora Tadeusza Maciejewskiego, red. M. Gałędek, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2020.
Ptaszyński M., O ustroju kościoła. Uwagi na marginesie edycji Akt synodów prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1626–1637, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2012, t. LVI, s. 203–226.
Schultze J., Richtlinien für die äußere Textgestaltung bei Herausgabe von Quellen zur neueren deutschen Geschichte, „Blätter für deutsche Landesgeschichte” 1962, Bd. 98, s. 1–11.
Słoń M., Miasta prywatne w sieci miejskiej Wielkopolski XV–XVI wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, t. 77, s. 93–123.
Szwankowski J., Debrzno i okolice w państwie prusko-niemieckim, [w:] Dzieje miasta i gminy Debrzno, red. M. Fryda, Wydawnictwo Jasne, Pruszcz Gdański 2014, s. 195–241.
Zdrójkowski Z., Zarys dziejów prawa chełmińskiego (1233–1862). Studium z okazji siedemsetpięćdziesięciolecia wydania przywileju chełmińskiego oraz lokacji miast Chełmna i Torunia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 1983.

Spis treści